By លោក ដូណាល់ ត្រាំ អតីតប្រធានាធិបតីអាមេរិក បានធ្វើការចោទប្រកាន់ដ៏ភ្ញាក់ផ្អើលមួយទៅលើប្រទេសរុស្ស៊ី និងចិន ថាបានលួចធ្វើតេស្តនុយក្លេអ៊ែរនៅក្រោមដីជាសម្ងាត់ ដោយពុំមានការបង្ហាញភស្តុតាងជាក់លាក់ឡើយ។
យោងតាមការចុះផ្សាយរបស់ទីភ្នាក់ងារ AFP កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែវិច្ឆិកា លោក ត្រាំ បានលើកឡើងក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយថា រុស្ស៊ី និងចិនកំពុងតែធ្វើតេស្តនុយក្លេអ៊ែរ ប៉ុន្តែពួកគេមិននិយាយពីវាទេ។ លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា លោកមិនចង់ឃើញសហរដ្ឋអាមេរិកក្លាយជាប្រទេសតែមួយគត់ដែលមិនធ្វើអ្វីនោះទេ។ ការលើកឡើងនេះកើតឡើងនៅពេលដែលលោកត្រូវបានគេសួរអំពីការណែនាំរបស់លោកទៅកាន់មន្ទីរបញ្ចកោណ ក្នុងការត្រៀមខ្លួនសម្រាប់ការបន្តសាកល្បងអាវុធនុយក្លេអ៊ែររបស់អាមេរិកឡើងវិញ។
លើសពីនេះ លោក ត្រាំ ក៏បានបន្ថែមទៀតថា កូរ៉េខាងជើង និងប៉ាគីស្ថានក៏កំពុងធ្វើការសាកល្បងនុយក្លេអ៊ែរផងដែរ។ លោកបានការពារជំហររបស់ខ្លួនថា សហរដ្ឋអាមេរិកក៏គួរតែបន្តធ្វើតាមដែរ ដោយថ្លែងថា «យើងត្រូវតែសាកល្បងដើម្បីមើលថាតើពួកវាដំណើរការយ៉ាងណា»។
គួរកត់សម្គាល់ថា ក្នុងប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ កូរ៉េខាងជើងជាប្រទេសតែមួយគត់ដែលគេដឹងថាបានធ្វើការបំផ្ទុះនុយក្លេអ៊ែរ។ ចំណែកឯទិន្នន័យសាធារណៈវិញបានបង្ហាញថា រុស្ស៊ីមិនបានធ្វើតេស្តតាំងពីឆ្នាំ១៩៩០ ហើយចិនក៏មិនបានធ្វើតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៦ ដែរ។ ឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួរនេះ លោក ត្រាំ បានបញ្ជាក់ថា «ពួកគេនឹងមិនប្រកាសអំពីវាឡើយ»។
លោកបានបន្ថែមទៀតថា «អ្នកមិនចាំបាច់ដឹងពីកន្លែងដែលពួកគេកំពុងធ្វើតេស្តនោះទេ។ ពួកគេធ្វើវានៅក្រោមដីយ៉ាងជ្រៅបំផុត ដែលមនុស្សមិនដឹងច្បាស់ថាមានអ្វីកើតឡើងឡើយ។ អ្នកគ្រាន់តែអាចទទួលអារម្មណ៍ថាមានការរញ្ជួយបន្តិចបន្តួចប៉ុណ្ណោះ»។
មកទល់ពេលនេះ ទាំងទីក្រុងប៉េកាំង និងទីក្រុងមូស្គូ នៅមិនទាន់បានធ្វើការឆ្លើយតបជាផ្លូវការទៅនឹងការចោទប្រកាន់របស់លោក ត្រាំ នៅឡើយទេ។
ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកនាំពាក្យវិមានក្រឹមឡាំង លោក Dmitry Peskov ធ្លាប់បានថ្លែងកាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែតុលាថា រុស្ស៊ីមិនបានធ្វើការបំផ្ទុះនុយក្លេអ៊ែរនោះទេ ប៉ុន្តែបានព្រមានថា ទីក្រុងមូស្គូនឹង «ធ្វើដូចគ្នា» ប្រសិនបើទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនបន្តការសាកល្បងឡើងវិញ។ ចំណែកឯអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសចិនលោក Guo Jiaxun បានអំពាវនាវឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិក «អនុវត្តតាមយ៉ាងតឹងរ៉ឹង» នូវការហាមឃាត់ជាសកលលើការសាកល្បងនុយក្លេអ៊ែរ។
គួររំលឹកថា សន្ធិសញ្ញាហាមឃាត់ការសាកល្បងនុយក្លេអ៊ែរ (CTBT) ដែលត្រូវបានចុះហត្ថលេខាដោយសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងឆ្នាំ១៩៩៦ បានហាមឃាត់រាល់ការសាកល្បងបំផ្ទុះនុយក្លេអ៊ែរ មិនថាសម្រាប់គោលបំណងយោធា ឬស៊ីវិលនោះទេ។ បច្ចុប្បន្ន ឃ្លាំងស្តុកនុយក្លេអ៊ែររបស់អាមេរិកត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយនាយកដ្ឋានថាមពល (DOE) មិនមែនក្រសួងការពារជាតិឡើយ។ គិតត្រឹមខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៣ DOE បានរាយការណ៍ថា សហរដ្ឋអាមេរិកមានក្បាលគ្រាប់នុយក្លេអ៊ែរសរុបចំនួន ៣៧៤៨ គ្រាប់ ក្នុងនោះមានគ្រាប់សកម្មចំនួន ២១៧០ គ្រាប់។
កាលពីអតីតកាល អាមេរិកធ្លាប់បានបំផ្ទុះអាវុធនុយក្លេអ៊ែរនៅតំបន់ Eniwetok Atoll លើប្រជុំកោះ Marshall ក្នុងឆ្នាំ១៩៥២។
